کد مطلب:129882 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:168
سر مبارک چه زمانی به دمشق رسید؟
درباره ی زمان رسیدن سر مبارك، چندین احتمال وجود دارد:
یكم: سر مبارك همزمان با حركت اهل بیت (ع) به شام رسید. مؤید این مطلب، چند شاهد تاریخی است:
ابن حبان گوید: سپس عبیدالله بن زیاد سر حسین بن علی (ع) را همراه اسیران زن و كودك از اهل بیت رسول خدا (ص) به شام فرستاد. [1] .
سید بن طاووس از امام زین العابدین (ع) نقل می كند كه فرمود: مرا بر شتری بی جهاز سوار كرد و سر حسین (ع) بر نیزه بود. زنان پشت سر من بر استر سوار بودند. سواره ها پشت سر و نیزه داران در اطراف ما حركت می كردند. [2] .
ابن اثیر نقل كرده است: سپس ابن زیاد سر حسین (ع) و سرهای یارانش را به وسیله ی زحر بن قیس و جماعت همراهش و به قولی با شمر و جماعت همراهش به شام نزد یزید فرستاد. زنان و كودكان را نیز با او فرستاد و علی بن الحسین (ع) هم در میان آنها بود. [3] .
نیز سید بن طاووس نقل كرده است: اما یزید بن معاویه، پس از دریافت نامه ی ابن زیاد و آگاهی از مفادش، در پاسخ او فرمان داد كه سر حسین (ع) و سرهای كسانی را كه با او كشته شده بودند، به همراه بار و بنه و زنان و فرزندانش گسیل دارد. [4] .
دوم: سر مبارك امام (ع) پیش از رسیدن اهل بیت (ع) به دمشق، به آن شهر رسید. شواهد چندی نیز در تأیید این احتمال وجود دارد:
تصریح ابن اعثم و خوارزمی بر این مطلب است، سپس ابن زیاد زحر بن قیس جعفی را فراخواند و سر حسین بن علی و سرهای برادرانش را... و سرهای اهل بیت و شیعیانش را به او سپرد. آنگاه علی بن الحسین (ع) را فراخواند و او را همراه خواهران و عمه هایش و دیگر زنان، نزد یزید بن معاویه فرستاد. زحر بن قیس پیش تر سر حسین بن علی (ع) را به دمشق برد. چون بر یزید وارد شد، سلام كرد و نامه ی عبیدالله زیاد را به او داد. یزید نامه را گرفت و در پیش رویش گذاشت و سپس گفت: ای زحر! اخباری را كه نزد خویش داری بازگو. گفت: امیرمؤمنان را مژده باد.... [5] .
مقتضای این سخن این است كه سر شریف را پس از آن به بیرون دمشق بازگردانده و دگر بار، با اسیران شام همراه كرده باشند.
سوم: اهل بیت امام حسین (ع) پس از فرستادن سر، به دمشق اعزام شدند، ولی آنان به كسانی كه سر را همراه داشتند پیوستند و با سر مبارك امام حسین (ع) وارد شام شدند.
شیخ مفید و طبرسی روایتی دارند كه مؤید این موضوع است. آنان می نویسند: «سپس عبیدالله بن زیاد بعد از فرستادن سر حسین، فرمان داد تا زن و فرزندش را آماده كردند و علی بن الحسین (ع) را غل و زنجیر بر گردن نهادند. آن گاه آنان را همراه محفز بن ثعلبه عائذی و شمر بن ذی الجوشن گسیل داشت و آنان رفتند تا به كسانی كه سر را با خود داشتند رسیدند...» [6] .
این را هم می توان گفت كه سر شریف را همراه اهل بیت (ع) به شام فرستادند و به دمشق وارد كردند، ولی در مجلس یزید پیش از اهل بیت (ع) بردند. این احتمال با احتمال نخست كه عمومیت دارد سازگارتر است و احتمال دوم را نیز می توان بر آن حمل كرد.
اما درباره ی تعیین زمان ورود سر شریف به شام؛ برخی از علما آن را به طور مشخص روز اول ماه صفر دانسته اند. ابوریحان بیرونی گوید: در روز اول ماه صفر، سر حسین (ع)
را به شهر دمشق وارد كردند یزید با چوبدستی بر لب و دندانش می زد و می گفت: من از خندف نیستم اگر انتقام نگیرم.... [7] .
كفعمی گوید: سر حسین (ع) را در اول ماه صفر وارد دمشق كردند و بنی امیه آن روز را عید می دانند. [8] .
این گفته ی شیخ بهایی را نیز بر همین مطلب می توان حمل كرد: در روز اول ماه صفر سر ابا عبدالله الحسین (ع) را وارد دمشق كردند و بنی امیه آن روز را عید قرار دادند. [9] .
یكم: سر مبارك همزمان با حركت اهل بیت (ع) به شام رسید. مؤید این مطلب، چند شاهد تاریخی است:
ابن حبان گوید: سپس عبیدالله بن زیاد سر حسین بن علی (ع) را همراه اسیران زن و كودك از اهل بیت رسول خدا (ص) به شام فرستاد. [1] .
سید بن طاووس از امام زین العابدین (ع) نقل می كند كه فرمود: مرا بر شتری بی جهاز سوار كرد و سر حسین (ع) بر نیزه بود. زنان پشت سر من بر استر سوار بودند. سواره ها پشت سر و نیزه داران در اطراف ما حركت می كردند. [2] .
ابن اثیر نقل كرده است: سپس ابن زیاد سر حسین (ع) و سرهای یارانش را به وسیله ی زحر بن قیس و جماعت همراهش و به قولی با شمر و جماعت همراهش به شام نزد یزید فرستاد. زنان و كودكان را نیز با او فرستاد و علی بن الحسین (ع) هم در میان آنها بود. [3] .
نیز سید بن طاووس نقل كرده است: اما یزید بن معاویه، پس از دریافت نامه ی ابن زیاد و آگاهی از مفادش، در پاسخ او فرمان داد كه سر حسین (ع) و سرهای كسانی را كه با او كشته شده بودند، به همراه بار و بنه و زنان و فرزندانش گسیل دارد. [4] .
دوم: سر مبارك امام (ع) پیش از رسیدن اهل بیت (ع) به دمشق، به آن شهر رسید. شواهد چندی نیز در تأیید این احتمال وجود دارد:
تصریح ابن اعثم و خوارزمی بر این مطلب است، سپس ابن زیاد زحر بن قیس جعفی را فراخواند و سر حسین بن علی و سرهای برادرانش را... و سرهای اهل بیت و شیعیانش را به او سپرد. آنگاه علی بن الحسین (ع) را فراخواند و او را همراه خواهران و عمه هایش و دیگر زنان، نزد یزید بن معاویه فرستاد. زحر بن قیس پیش تر سر حسین بن علی (ع) را به دمشق برد. چون بر یزید وارد شد، سلام كرد و نامه ی عبیدالله زیاد را به او داد. یزید نامه را گرفت و در پیش رویش گذاشت و سپس گفت: ای زحر! اخباری را كه نزد خویش داری بازگو. گفت: امیرمؤمنان را مژده باد.... [5] .
مقتضای این سخن این است كه سر شریف را پس از آن به بیرون دمشق بازگردانده و دگر بار، با اسیران شام همراه كرده باشند.
سوم: اهل بیت امام حسین (ع) پس از فرستادن سر، به دمشق اعزام شدند، ولی آنان به كسانی كه سر را همراه داشتند پیوستند و با سر مبارك امام حسین (ع) وارد شام شدند.
شیخ مفید و طبرسی روایتی دارند كه مؤید این موضوع است. آنان می نویسند: «سپس عبیدالله بن زیاد بعد از فرستادن سر حسین، فرمان داد تا زن و فرزندش را آماده كردند و علی بن الحسین (ع) را غل و زنجیر بر گردن نهادند. آن گاه آنان را همراه محفز بن ثعلبه عائذی و شمر بن ذی الجوشن گسیل داشت و آنان رفتند تا به كسانی كه سر را با خود داشتند رسیدند...» [6] .
این را هم می توان گفت كه سر شریف را همراه اهل بیت (ع) به شام فرستادند و به دمشق وارد كردند، ولی در مجلس یزید پیش از اهل بیت (ع) بردند. این احتمال با احتمال نخست كه عمومیت دارد سازگارتر است و احتمال دوم را نیز می توان بر آن حمل كرد.
اما درباره ی تعیین زمان ورود سر شریف به شام؛ برخی از علما آن را به طور مشخص روز اول ماه صفر دانسته اند. ابوریحان بیرونی گوید: در روز اول ماه صفر، سر حسین (ع)
را به شهر دمشق وارد كردند یزید با چوبدستی بر لب و دندانش می زد و می گفت: من از خندف نیستم اگر انتقام نگیرم.... [7] .
كفعمی گوید: سر حسین (ع) را در اول ماه صفر وارد دمشق كردند و بنی امیه آن روز را عید می دانند. [8] .
این گفته ی شیخ بهایی را نیز بر همین مطلب می توان حمل كرد: در روز اول ماه صفر سر ابا عبدالله الحسین (ع) را وارد دمشق كردند و بنی امیه آن روز را عید قرار دادند. [9] .
[1] كتاب الثقات، ج 2، ص 312.
[2] اقبال الاعمال، ص 583.
[3] الكامل في التاريخ، ج 4، ص 83.
[4] الملهوف، 208؛ شذرات الذهب، ج 1، ص 67؛ الاتحاف، ص 55 و 69.
[5] الفتوح، ج 2، ص 180؛ مقتل خوارزمي، ج 2، ص 55 (با اندكي تفاوت).
[6] الارشاد، ج 2، ص 119، اعلام الوري، ص 248.
[7] الآثار الباقية، ص 321.
[8] مصباح الكفعمي، ص 510.
[9] توضيح المقاصد، ص 5.